Sukcesywna wymiana lub likwidacja tzw. kopciuchów, ich identyfikacja poprzez inwentaryzację, nowe nasadzenia zieleni oraz zakaz używania dmuchaw do liści – to tylko niektóre z działań ujętych w Programie Ochrony Powietrza dla Mazowsza.

Podstaw prawna

Obowiązek przygotowania programu ochrony powietrza przez wszystkie województwa wynika z wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 2018 roku oraz utrzymującej się złej jakości powietrza w Polsce. Program dla Mazowsza został przyjęty 8 września 2020 roku uchwałą nr 115/20 sejmiku województwa i obowiązuje od 30 września 2020 r. do 31 grudnia 2026 r.

Cztery strefy

Program ochrony powietrza obejmuje całe województwo, które zostało podzielone na cztery strefy: aglomerację warszawską, Płock, Radom oraz największą – strefę mazowiecką, o powierzchni 34 841 km², co stanowi aż 98 proc. obszaru województwa. W jej skład wchodzi 37 powiatów, 2 miasta na prawach powiatu, 32 gminy miejskie, 50 gmin miejsko-wiejskich oraz 229 gmin wiejskich. W tej strefie znajduje się również gmina Konstancin-Jeziorna

Cele programu

Najważniejszym celem obowiązującego programu jest osiągnięcie dopuszczalnych i docelowych poziomów stężeń substancji szkodliwych w powietrzu, a tym samym kompleksowa poprawa jego jakości. Aby to osiągnąć, niezbędne jest ograniczenie emisji pyłu PM10 o 44 proc., PM2,5 o 57 proc., benzo(a)pirenu aż o 69 proc. oraz dwutlenku azotu o 27 proc. W programie określono szczegółowe działania naprawcze zmierzające do realizacji tego celu. Zostały one podzielone na działania krótkoterminowe oraz wieloletnie, obejmujące sześcioletni okres – od 1 stycznia 2021 roku do 31 grudnia 2026 roku. Za ich realizację odpowiadają nie tylko jednostki administracji rządowej i samorządy gminne, lecz także mieszkańcy oraz inne podmioty korzystające ze środowiska.

Nie dla dmuchaw

Jednym z takich działań jest wprowadzony zakaz używania dmuchaw do liści. Dotyczy on m.in. wszystkich mieszkańców Mazowsza, wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych, służb miejskich i gminnych oraz użytkowników ogrodów działkowych. Zakaz obejmuje wszystkie typy urządzeń służących do oczyszczania terenu z liści – zarówno elektryczne, jak i spalinowe – a także wszelkie czynności wykonywane z ich wykorzystaniem, takie jak usuwanie liści, sprzątanie pokosu trawy czy piasku z chodników.

Wymiana kopciuchów

Pozostałe działania podejmowane w walce ze smogiem, szkodliwym zarówno dla środowiska, jak i zdrowia człowieka, obejmują m.in. sukcesywną wymianę lub likwidację źródeł niskiej emisji, tzw. kopciuchów, ich identyfikację poprzez inwentaryzację, czyszczenie ulic na mokro, nowe nasadzenia zieleni oraz szeroko pojętą edukację ekologiczną.

Działania krótkoterminowe

Z kolei plan działań krótkoterminowych wskazuje czynności, które należy podjąć w sytuacjach ryzyka wystąpienia lub wystąpienia przekroczenia norm jakości powietrza. Mają one ograniczać skutki i czas trwania takich przekroczeń. Mowa tu o zakazie:

• rozpalania grilli i ognisk;
• korzystania z instalacji do spalania biomasy drzewnej (kominków, piecyków kominkowych, piecyków ozdobnych – nie dotyczy, gdy jest to jedyne źródło ciepła lub gdy do lokalu nie jest dostarczana energia elektryczna wskutek awarii). 

Ponadto plan działań krótkoterminowych wprowadza zalecenia dla mieszkańców podczas obowiązywania powiadomienia o ryzyku wystąpienia przekroczenia norm jakości powietrza. Są to m.in.: 

• unikanie intensywnego wysiłku fizycznego na zewnątrz,
• niewietrzenie pomieszczeń,
• zakaz przebywania dzieci i osób starszych na otwartej przestrzeni w czasie przebywania w placówkach oświatowo-wychowawczych oraz innych instytucjach.

Alerty smogowe

Alerty, wydawane po powiadomieniu o ryzyku przekroczenia norm jakości powietrza, trwają zwykle od jednego do kilku dni. Ich czas trwania oraz obszar objęty ryzykiem określane są każdorazowo w zależności od poziomu stężeń pyłu w powietrzu, który w dużej mierze zależy od emisji pochodzącej z domów mieszkalnych, a także od warunków meteorologicznych. Powiadomienia o ryzyku przekroczenia ogłaszane są na stronach internetowych:

• Głównego Inspektora Ochrony Środowiska,
• Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego,
• Gminy Konstancin-Jeziorna.

A także poprzez:

• aplikację RSO (Regionalny System Ostrzegania),
• paski informacyjne telewizji regionalnych,
• alert RCB w formie SMS-a Rządowego Centrum Bezpieczeństwa (w przypadku ryzyka przekroczenia poziomu alarmowego).

Konsekwencje łamania zakazów

Przestrzeganie zakazów będzie kontrolowane m.in. przez straż miejską oraz upoważnionych pracowników urzędów gmin. Zgodnie z art. 332 ustawy Prawo ochrony środowiska, osoby nieprzestrzegające ograniczeń, nakazów lub zakazów określonych w uchwale sejmiku województwa podlegają karze grzywny, która może wynosić od 500 zł do 5 000 zł.

Certyfikowane punkty pomiarowe jakości powietrza

• dla pyłu zawieszonego PM10:
  Piastów, Żyrardów, Otwock, Siedlce, Legionowo, Guty Duże, Ostrołęka, Konstancin-Jeziorna
  (ul. Stefana Żeromskiego);
   
• dla pyłu zawieszonego PM2,5:
  Piastów, Żyrardów, Otwock, Siedlce, Legionowo, Konstancin-Jeziorna (ul. Stefana Żeromskiego);
   
• dla benzo(a)pirenu:
  Piastów, Otwock, Siedlce, Legionowo, Guty Duże, Ostrołęka, Konstancin-Jeziorna (ul. Stefana Żeromskiego).