zabytek | Konstancin-Jeziorna

Syrena to okazały budynek nawiązujący do architektury pałacowej, który zbudowano w 1925 r. dla spółki „Borelowsky”, posiadającej fabrykę jedwabiu w Lyonie. Przez długie lata pełniła funkcję wytwornego pensjonatu słynącego z dobrej kuchni i dancingów. Willa powstała na planie wydłużonego prostokąta z centralnie usytuowanym pseudoryzalitem poprzedzonym półkolistym podcieniem, na którym opiera się taras. Do elewacji tylnej dostawiono wysoką, kwadratową, nakrytą hełmem wieżę.

Willę wybudowano ok. 1908 r. dla Jana Wedegisa, prawdopodobnie według jego własnego projektu. W 1919 r. stała się własnością Władysława hr. Kościelskiego, wydawcy, poety i tłumacza. Następnie od 1926 r. należała do Cecylii i Daniela Krausharów. Daniel Kraushar był znanym przedsiębiorcą, właścicielem popularnego Domu Handlowego w Warszawie. Na jego zlecenie pod koniec lat 20. w ogrodzie willi umieszczono rzeźby cenionego warszawskiego artysty Stanisława Jackowskiego – „Tancerkę” oraz na barierce rosarium posążki czterech puttów – alegorii pór roku.

Willę zbudowano w 1929 r. na zlecenie urologa dr Aleksandra Fryszmana i jego żony Ewy z Rundsteinów. W latach 30. budynek wynajmowała Zofia Woyciechowska Chyżyńska, prowadząc pensjonat w nim i w sąsiedniej willi „Mon Repos”. Po 1945 r. opuszczoną nieruchomość przejął Skarb Państwa. Następnie została włączona do kompleksu szpitalnego STOCER.

Willa została zbudowana w 1911 r. dla Stefana i Anieli z Olszewskich Grandenbergów przez Bronisława Colonna-Czosnowskiego. W 1920 r. stała się własnością Walentego i Heleny Wrześniewskich, a następnie w 1939 r. Henryka i Jadwigi Lipińskich. W czasie okupacji budynek zajęło Gestapo, a po 1945 r. przejął Skarb Państwa.

Willa należąca do najstarszych wśród konstancińskich rezydencji powstała w 1902 r. na zlecenie Józefy z Iwaszkiewiczów hr. Dąmbskiej wg projektu Józefa Piusa Dziekońskiego. Na elewacji, nad trzema łukowo sklepionymi oknami, widnieje herb rodziny Godziemba – sosna o trzech konarach i pięciu korzeniach w czerwonym polu, często mylnie brany za dąb z pozoru pasujący do nazwiska właścicielki. Zgodnie z jej ostatnią wolą willa „Pod Dębem” oraz stojący na sąsiedniej posesji pensjonat „Szwajcarka”, zostały przekazane siostrzenicy – Józefie z Januszewskich Zatorskiej.

Nazwa willi, powstałej prawdopodobnie według projektu Jana Heuricha młodszego, pochodzi od tytułu założonego w 1888 r. pisma satyrycznego „Mucha”, które wydawał właściciel willi – Władysław Buchner. Był on autorem satyrycznych wierszowanych felietonów, w których poruszał aktualne problemy Warszawy, czym zyskał sobie powszechne uznanie czytelników. Ilustracje do „Muchy” wykonywali znani artyści graficy i malarze, m.in. Aleksander Gierymski i Henryk Pillati, a współpracownikami byli m.in. Bolesław Prus, Artur Oppman (ps. Or-Ot) i Wacław Gąsiorowski.

Willa wiąże się z osobą Wassana Gireja Dżabagiego, potomka inguskiego rodu książęcego, działacza politycznego, dziennikarza i publicysty, pełniącego w latach 1917-1919 funkcję przewodniczącego parlamentu Republiki Górskiej Północnego Kaukazu. Dżabagi, zmuszony w latach 20. do emigracji, przebywał najpierw w Paryżu, a następnie, od 1927 r., zamieszkał w Warszawie z żona Heleną z domu Bejraszewską i dwiema córkami. To właśnie dla nich rozpoczął w 1928 r. budowę willi ukończoną w styczniu 1931 r. Stąd też wywodzi się jej pierwotna potoczna nazwa – „Sułtanówka”. W 1935 r.

Willę zaprojektował dla siebie architekt Henryk Julian Gay, wnuk wybitnego architekta XIX-wiecznego Jakuba Gaya. Henryk Gay, który projektował także wille w Konstancinie (m.in. „Amelin”), postanowił osiedlić się tu z żoną Matyldą. Willę nazwał na cześć swojej ukochanej postaci historycznej – królowej Marysieńki Sobieskiej. W 1932 r. willę odkupił lekarz warszawski dr Jan Edward Koelichen. Być może jego wyborem kierowała chęć zamieszkania w sąsiedztwie kolegów po fachu, którzy zajmowali pobliskie wille. Jeszcze przed 1939 r.

Willa „Maryla” została zaprojektowana przez Józefa Piusa Dziekońskiego na zlecenie Towarzystwa Ulepszonych Miejscowości Letniczych jako jeden z pierwszych pensjonatów Konstancina. W latach 1903-1910 należała do rodziny Szapków, następnie, od 1910 do 1927 r., do Grodzkich, a od 1928 r. – do Ludwika i Marii Chojnackich. Willę odziedziczyła ich córka Leokadia Żarowa, później budynek przejął Skarb Państwa, przeznaczając go na mieszkania kwaterunkowe.

Willa powstała między 1905 a 1912 r. na zamówienie Lucjana Rozmanitha, przemysłowca ze Śląska, dyrektora kopalni „Saturn”. Na cześć zmarłej córki właściciela nadano jej nazwę „Marychna”. W 1912 r. willa stała się własnością Feliksa hr. Łubieńskiego. Przez jakiś czas mieszkała tu Jadwiga Mąkowska, znana później jako Heddi Pate, która była jego pasierbicą.